W skład Uniwersytetu Poznańskiego, powstałego na początku 1919 r. i pierwotnie, do 1920 r. zwanego Wszechnicą Piastowską, w dniu 5 kwietnia powołano Wydział Filozoficzny, a w nim Katedrę Psychologii. Jej kierownikiem został – rekomendowany przez wybitnego filozofa prof. Kazimierza Twardowskiego z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie – młody uczony Stefan Błachowski (1889-1962). Już w maju 1919 r. prof. S. Błachowski podjął wykłady z psychologii. Symbolicznie, od tego momentu zaczyna się stuletnia historia psychologii w Poznaniu. Zaś prof. Stefan Błachowski był pierwszym z grona trzech Ojców Założycieli poznańskiej psychologii – obok profesorów: Bolesława Hornowskiego (1914-1983) i Andrzeja Lewickiego (1910-1972).
Okres dobrze rozwijającej się psychologii został brutalnie przerwany wybuchem wojny. Lata niemieckiej okupacji przyniosły niepowetowane straty. Zmarli lub zostali zamordowani przez okupanta w obozach pracy i obozach koncentracyjnych pracownicy uniwersyteccy i studenci. Zgromadzona w Katedrze Psychologii, dzięki staraniom prof. S. Błachowskiego, unikatowa aparatura została albo rozkradziona albo zniszczona. Taki sam los spotkał bogaty księgozbiór psychologiczny. Niewiele zostało, gdy prof. S. Błachowski wznowił w 1945 roku pracę na naszym uniwersytecie i był jego rektorem w latach 1946-1948. Potem przyszły lata stalinowskiego terroru. Uruchomione w 1950 r. studia magisterskie z psychologii zostały zawieszone. Ponownie studentów przyjęto na pierwszy rok studiów magisterskich dopiero w 1955 r. Zamknięto też reaktywowany przez prof. S. Błachowskiego „Kwartalnik Psychologiczny”, który był najważniejszym przed wojną polskim czasopismem psychologicznym (wychodził w Poznaniu od 1930 r.). W jego miejsce udało się powołać w 1952 r., też w Poznaniu, główne czasopismo psychologiczne: „Przegląd Psychologiczny”. Jego redaktorem naczelnym został prof. S. Błachowski. Wydano tylko pierwszy numer, a na kolejny trzeba było poczekać aż do 1958 roku.
Po wojnie – w 1948 r. uruchomiono Katedrę Psychologii (dla prof. S. Błachowskiego), a w 1950 r. Katedrę Psychologii II, którą kierował prof. Stanisław Kowalski (1904-1990). To w katedrze prof. S. Błachowskiego został zatrudniony mgr B. Hornowski, który jako zdemobilizowany porucznik Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie wrócił do Polski z dyplomem magistra psychologii uzyskanym na Uniwersytecie w Edynburgu. Po latach przejmuje on w 1960 r. – już jako samodzielny pracownik naukowy – po prof. S. Błachowskim, który przeszedł na emeryturę, Katedrę Psychologii. Po kolejnych reorganizacjach powstały dwie katedry: Katedra Psychologii Ogólnej, kierowana przez prof. B. Hornowskiego oraz pierwsza w Polsce Katedra Psychologii Klinicznej, założona przez prof. A. Lewickiego. W obu katedrach prowadzono znaczące badania naukowe, powstały monografie, podręczniki akademickie i testy psychologiczne.
W 1969 r. – po przeprowadzonej na wzór radziecki reformie szkolnictwa wyższego w Polsce – zlikwidowano katedry, a w ich miejsce powołano Instytut Psychologii. Jego pierwszym dyrektorem został prof. B. Hornowski. Rozpoczął się nowy, trwający do dnia dzisiejszego okres w życiu poznańskiej psychologii.
Dzisiejsze sukcesy zawdzięczamy twórczym wizjom i działaniom podejmowanym w trudnych czasach naporu ideologicznego, ograniczonego dostępu do światowej literatury psychologicznej i blokowania wyjazdów pracowników do światowych ośrodków naukowych – naszych Ojców Założycieli: prof. B. Hornowskiego i prof. A. Lewickiego.
Instytut Psychologii, co wyróżnia go na polskiej mapie akademickich ośrodków psychologicznych, jako pierwszy w Polsce uruchomił w 2005 r. pięcioletnie, jednolite studia magisterskie z kognitywistyki. Bazujące na psychologii, interdyscyplinarne badania umysłu i jego funkcjonowania, którymi zajmuje się kognitywistyka, otwierają nowe horyzonty dla nauk społecznych, wykraczając poza tradycyjne podziały dyscyplin naukowych i sięgając również do osiągnięć biologii, filozofii, neuronauki, logiki czy informatyki.
Poznański Instytut Psychologii jest ważnym w kraju ośrodkiem badań i kształcenia kadr naukowych oraz prowadzenia studiów – jednolitych magisterskich (psychologia), dwustopniowych (kognitywistyka) i doktoranckich. Wykształceni tu ludzie pracują w Poznaniu, w innych ośrodkach naukowych w Polsce i – coraz częściej – za granicą. Pracownicy Instytutu Psychologii biorą czynny udział w pracach różnych centralnych instytucji naukowych, redakcji czasopism, towarzystw i organizacji naukowych.
Kolejne pokolenie dobrze wykształconych psychologów i kognitywistów twórczo kontynuuje dzieło naszych Ojców Założycieli.